การจัดองค์กรและการบริหารในภาครัฐ

ระบบการบริหารราชการในประเทศไทยเริ่มต้นมีมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัย แรกเริ่มมีการปกครองแบบพ่อกับลูกในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช เริ่มมีการปฏิรูประบบราชการครั้งแรกในสมัยกรุงศรีอยุธยาในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ กษัตริย์องค์ที่ 8(พ.ศ. 1991-2031) มีการจัดระบบการบริหารราชการแผ่นดินอย่างเป็นระบบแบบแผน มีการตั้งกฎมณเฑียรบาลอันเป็นบทบัญญัติสำคัญเกี่ยวกับสถาบันกษัตริย์ มีการกำหนดระบบศักดินา ตำแหน่งข้าราชการทั้งฝ่ายพลเรือนและทหาร ต่อมาพระเจ้าอู่ทอง(พระรามาธิบดีที่1)ได้จัดระเบียบราชการออกเป็น 4 กรม คือ เมือง(หรือ เวียง) วัง คลัง นา แต่ละกรมมีเสนาบดีเป็นหัวหน้า และในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงตั้งอัครมหาเสนาบดีอีก 2 ตำแหน่ง คือ สมุหกลาโหม และ สมุหนายก

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงมีการปฏิรูปภาคราชการครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์ของชาติไทย คือมีการปฏิรูประบบบริหารราชการแผ่นดินให้ก้าวหน้ากับต่างประเทศ มีการจัดตั้งกระทรวงออกเป็น 12 กระทรวง แต่เรียกเป็นกรม มีเสนาบดีรับผิดชอบแต่ละกรม คือ

1. กรมมหาดไทย

2. กรมพระยากลาโหม

3. กรมท่า

4. กรมวัง

5. กรมเมือง

6. กรมนา

7. กรมพระคลัง

8. กรมยุติธรรม

9. กรมยุทธนาธิการ

10. กรมธรรมการ

11. กรมโยธาธิการ

12. กรมมุรธาธิการ

ต่อมาในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติข้าราชการพลเรือน พ.ศ. 2471 ซึ่งถือเป็นกฎหมายจัดระบบการบริหารงานบุคคลฉบับแรกของไทย พระราชบัญญัติฉบับนี้ได้วางระเบียบในการคัดเลือกให้ได้ผู้ที่มีความรู้ความสามารถเข้ามารับราชการ และยังนำระบบคุณธรรมในทางการบริหารงานบุคคลภาครัฐเข้ามาใช้เป็นครั้งแรกด้วย

มีการปฏิรูประบบราชการหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 มีการกำหนดให้แบ่งการบริหารราชการออกเป็น

1. การบริหารราชการส่วนกลาง

2. การบริหารราชการส่วนภูมิภาค

3. การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น

เริ่มมีคณะกรรมการระดับชาติ ทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษารัฐบาลด้านการปฏิรูประบบราชการในช่วง พ.ศ. 2502-2540 เช่น สภาพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติ สภาวิจัยแห่งชาติ สำนักงาร ก.พ. สำนักงบประมาณ และมหาวิทยาลัยต่างๆ เป็นต้น

ในปัจจุบัน มีการปฏิรูประบบราชการครั้งที่สำคัญ คือ มีการจัดตั้งคณะกรรมการปฏิรูประบบราชการขึ้นเมื่อวันที่ 9 มกราคม 2540 มีการจัดทำแผนแม่บท และแผนปฏิบัติการปฏิรูประบบราชการเพื่อให้สอดคล้องกับนโยบายของรัฐบาลคา

ปรับปรุงล่าสุด วันที่ 27 มีนาคม 2546

chumpot@hotmail.com