1633405 ห้องสมุดประชาชน
Public Library
2 (2 - 0)

ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี
อ. เมือง กาญจนบุรี 71000
chumpot@hotmail.com

ความหมายและความสำคัญของงานบริการ

ห้องสมุดประชาชนนับได้ว่าเป็นสถาบันการศึกษาที่สำคัญที่สุดของชุมชน เพราะให้บริการในฐานะที่เป็นแหล่งรวบรวมความรู้ สาขาวิชาต่าง ๆ และตามความต้องการของท้องถิ่น งานบริการของห้องสมุดจะมีส่วนช่วยทำให้ชุมชนเกิดความเจริญเติบโตเนื่องจากประ ชาชนมีคุณภาพ บรรณารักษ์ห้องสมุดประชาชนควรดำเนินการให้บริการห้องสมุดด้านต่าง ๆ อย่างเต็มที่

ความหมายของงานบริการห้องสมุด

งานบริการ คือ งานห้องสมุดที่จะอำนวยความสะดวกแก่ผู้ใช้บริการ เริ่มจาก การสร้างบรรยากาศให้เชิญชวนผู้คน ให้สนใจเข้าใช้ห้องสมุด การจัดสถานที่ให้สวยงามมีระเบียบ การตกแต่งห้องสมุดด้วยดอกไม้ ไม้ประดับ หรือ เคาน์เตอร์ให้ดูสดชื่น ชั้นหนังสือเป็น ระเบียบ หนังสือไม่ฉีกขาด และมีการจัดบริการด้านต่าง ๆ อาทิ งานบริการจ่าย-รับ บริการหนังสือจอง บริการตอบคำถามและช่วยการค้นคว้า บริการแนะนำการอ่าน บริการปฐมนิเทศการใช้ห้องสมุด บริการจัดทำคู่มือการใช้ห้องสมุด และบริการจัดทำรายชื่อหนัง สือประกอบรายวิชาต่าง ๆ (สุทธิลักษณ์ อำพันวงศ์ 2521:56)

จากวิวัฒนาการของห้องสมุดประชาชนในต่างประเทศ และแม้แต่ในประเทศไทย เองจะพบว่า การให้บริการห้องสมุด มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อพัฒนาการความเจริญของประเทศ ห้องสมุดใดขาดการให้บริการ ห้องสมุดแห่งนั้นจะเปลี่ยนสภาพ ไปเป็นห้องเก็บหนังสือ และขาดผู้ใช้บริการ และเสื่อมลงในที่สุด แต่ถ้าหากได้รับการสนับสนุน ได้รับความร่วมมือ อย่างดีจากประชาชน กิจการของห้องสมุดประชาชนแห่งนั้นจะทวีบทบาทความสำคัญต่อชุมชนได้มาก ดังเช่นการให้บริการของ ห้องสมุดประชาชนในประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นไปอย่างกว้างขวางตามสัดส่วนของประชากรหลายประเภท ห้องสมุดประชาชนบอสตัน ให้บริการการค้นคว้าวิจัย ห้องสมุดประชาชนในประเทศอังกฤษในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของชาติ และบริการ หลายอย่างไม่ได้คิดค่าบริการ

ห้องสมุดประชาชนสะสมวัสดุห้องสมุดหลาย ๆ ประเภท เพื่อให้บริการท้องถิ่นให้ข่าวสารสำหรับการอุตสาหกรรมในท้องถิ่น และการค้า บางแห่งให้บริการยืมโสตทัศนวัสดุ หรือแม้แต่ภาพศิลปะไปแขวนไว้ที่ป้ายของผู้ใช้ห้องสมุด (Francis 1980:861-862) ความสำคัญของงานบริการห้องสมุด

งานบริการห้องสมุดมีความสำคัญ พอสรุปได้ดงนี้

1. เป็นองค์ประกอบที่เกื้อหนุนการพัฒนาห้องสมุด งานบริการห้องสมุดมีความสำคัญยิ่ง เพราะเป็นหน่วยงาน ที่ติดต่อสัมพันธ์กับผู้ใช้ห้องสมุดจำนวนมาก สามารถสร้างภาพพจน์ที่ดีให้แก่ห้องสมุด และสร้างความนิยมชมชอบ จากผู้ใช้บริการได้ การให้บริการที่ดีจะเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญยิ่งในการพัฒนาห้องสมุดให้ก้าวไปข้างหน้าด้วยความมั่งคง สำหรับห้องสมุดที่ไม่ สามารถจัดบริการห้องสมุดที่มีประสิทธิภาพได้ก็อาจจะก่อให้เกิดปัญหาในการพัฒนาห้องสมุด อาจไม่ได้รับการสนับสนุนเท่าที่ควร

2.ในด้านการศึกษา งานบริการห้องสมุดจะมีบทบาทที่สำคัญยิ่งทีเดียว คุณรัญจวน อินทรกำแหง กล่าวว่า การเรียนการสอนจะบังเกิดผลที่พึงประสงค์ก็ขึ้นอยู่กับการจัดบริการห้องสมุด ซึ่งบรรณารักษ์ผู้รับผิดชอบงานบริการจะหาวิธีการมาใช้ เพื่อให้หนังสือ สถานที่ครุภัณฑ์ห้องสมุดได้ถูกใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่ ซึ่งถ้าเป็นดังนี้แล้ว ก็เท่ากับเป็นการจัดห้องสมุดที่ได้ผลกำไร อย่างแท้จริง อาร์ แอล มิทาล (R.L. Mittal) กล่าวว่า การศึกษาที่ไม่ได้รับความร่วมมืออย่างใกล้ชิดจากบริการห้องสมุด เปรียบเสมือนร่างกายที่ปราศจากวิญญาณ หรือ ยานพาหนะที่ปราศจากเครื่องยนต์ ทั้งนี้เนื่องจากการใช้บริการห้องสมุดมี ส่วนช่วยให้การเรียนการสอนมีประสิทธิภาพดีขึ้น

3. ในด้านเศรษฐกิจ งานบริการของห้องสมุดจะช่วยในด้าน การประหยัดงบประมาณในการจัดซื้อ จัดหาวัสดุห้องสมุด เช่น หนังสือ โสตทัศนวัสดุของบุคคลจำนวนมาก เช่น อาจารย์ นักศึกษา ประชาชนทั่วไป ให้สามารถนำเงินที่จะจัดซื้อสิ่งพิมพ์ เพื่อหา ความรู้ เพื่อความก้าวหน้าทางวิชาการของตนไปใช้สอยในด้านอื่นได้อย่างเต็มที่ เนื่องจาก บรรณารักษ์ฝ่ายบริการจะนำเสนอความรู้ ที่แต่ละบุคคลต้องการให้ห้องสมุดจัดสรรให้ได้อย่างดี ทั้งนี้ เป็นอุดมคติของบรรณารักษ์ทุกคนที่กำหนดไว้ในใจ และตระหนักในอาชีพของคนดีอยู่แล้วว่า งานบริการคือหัวใจห้องสมุด ไม่ว่าสิ่งพิมพ์หรือโสตทัศนวัสดุชนิดต่าง ๆ เหล่านั้นจะมีราคาสูง เพียงใด หายากปานใด บรรณารักษ์จะรับข้อเสนอเพื่อจัดหามาให้บริการอย่างเท่าเทียมกัน โดยไม่คิดมูลค่า หรือถ้าเป็นบริการพิเศษ เช่น ต้องการถ่ายสำเนาเอกสารก็จะคิดราคาที่ต่ำที่สุดเสมอ

4. ในทางวัฒนธรรม เนื่องจากห้องสมุดเป็นสถาบันที่มีหน้าที่ในการผดุงไว้ซึ่งวัฒนธรรมของชาติบ้านเมือง การจัดการบริการห้องสมุดจึงมักต้องพิจารณาให้สอดคล้องกับ วัฒนธรรมฉลองกรุงรัตนโกสินทร์ครอบรอบ 20 ปี อาจจะจัดนิทรรศการร่วมฉลองด้วย เป็นต้น บริการห้องสมุดใดที่ไม่สนับสนุนส่งเสริมประเพณี และเอกลักษณ์ของสังคมที่ห้องสมุดสังกัด อยู่ ย่อมจะไม่ได้รับการยอมรับและไม่สามารถประสานสัมพันธ์กับหน่วยงานใดๆได้ บริการห้องสมุดจึงสำคัญยิ่งต่อการรักษาสืบทอด วัฒนธรรมของชาติให้ปรากฎอยู่และสืบทอดไปยังประชาชนรุ่นหลัง

5. การเมืองและการปกครอง บริการของห้องสมุด มีภาระหน้าที่สำคัญประการหนึ่ง คือ การส่งเสริมระบอบการเมือง และการปกครองของบ้านเมือง การจัดหนังสือเพื่อ บริการความรู้แก่ชนทุกระดับ ตั้งแต่ เด็กเล็กจนถึงคนชรา ก็ล้วนมีจุดมุ่งหมาย เพื่อส่ง เสริมชาติ บ้านเมือง เพื่อให้คนทุกคนมีความรู้มีสติปัญญา มีความก้าวหน้าในอาชีพของบุคคล แต่ละคนทั้งสิ้น เมื่อทุกคนในชาติมีความรู้ดี เศรษฐกิจดี ความรอบรู้เกี่ยวกับระบอบการเมือง การปกครองในชาติบ้านเมืองดีจะช่วยให้เขาได้เข้าใจในสภาพบ้านเมืองของเขาดีขึ้น และ ช่วยสนับสนุนการปกครองในระบอบที่บ้านเมืองตนใช้อยู่ได้ยิ่งขึ้น ประเทศชาติก็จะเจริญรุ่งเรืองในที่สุด

บทบาทของงานบริการห้องสมุดจึงไม่จำกัดอยู่เพียงจัดหาหนังสือมาให้ประชาชนอ่านเท่านั้น อาจใช้วิธีการส่งเสริมการจัดกิจกรรม ให้กว้างขวางขึ้น เช่น จัดสัมมนา จัด อภิปราย จัดฉายภาพยนตร์ เพื่อส่งเสริมความรู้ของประชาชนในด้านที่เกี่ยวกับการเมือง วิถีทางการปกครองแบบต่าง ๆ หรือสัมมนาปัญหาที่บ้านเมืองประสบอยู่ในขณะนั้น

หน้าสารบัญ

ปรับปรุงล่าสุด วันที่ 9 มิถุนายน 2544
รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
chumpot@hotmail.com