1633405 ห้องสมุดประชาชน
Public Library
2 (2 - 0)
ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี
อ. เมือง กาญจนบุรี 71000
chumpot@hotmail.com
งานประชาสัมพันธ์
การประชาสัมพันธ์ของห้องสมุด คือ การแนะนำเชิญชวน ชักชวน ชักจูง ให้บุคคลอื่นใดได้รู้จักห้องสมุด เป็นการสนับสนุน กิจการของห้องสมุด ให้เป็นที่รู้จักแก่คนทั่วไป เพื่อความก้าวหน้าของห้องสมุด อันจะมีผลไปถึง การพัฒนาประชากรในท้องถิ่นนั้น ๆ ด้วย การประชาสัมพันธ์ในห้องสมุดเปรียบเหมือน การสารนิเทศ (Information) ในการให้ บริการข่าวสาร หรือข้อมูลต่าง ๆ ที่เป็นประโยชน์ แก่ประชาชน เพื่อสร้างความรู้ ความเข้า ใจแก่ประชาชนหรือผู้นำติดต่อเกี่ยวข้องด้วย (วิรัช ลภิรัตนกุล 2524 : 26) ฉะนั้น บรรณารักษ์ที่หวังความเจริญก้าวหน้าของงาน จึงควรพิจารณาถึงการประชาสัมพันธ์งานห้องสมุด ในฐานะที่ห้องสมุดมีหน้าที่ ให้บริการแก่ประชาชนผู้ใช้ และติดต่อกันอยู่ตลอดเวลา จึงจำเป็นที่จะต้องสร้างความเข้าใจ และ เผยแพร่ให้ผู้ใช้บริการ และผู้ที่เกี่ยวข้องได้ทราบถึง กิจการต่าง ๆ ของห้องสมุดว่ามีอะไร บริการแก่ผู้ใช้บ้าง ห้องสมุดในปัจจุบันนี้ ประชาชนส่วนใหญ่ยังไม่เข้าใจ และเห็นความสำคัญของห้องสมุดเท่าใดนัก ประชาชนยังไม่เห็นความจำเป็นที่จะขวนขวายหาความชำนาญจากประสบการณ์ที่ผู้อื่น ประสบความสำเร็จแล้วมาช่วยแก้ ปัญหาในชีวิตประจำวัน การประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนเข้าใจและตระหนักถึงประโยชน์ของ ห้องสมุด ที่มีต่อประชาชนจึงมีความจำเป็นสำหรับห้องสมุดอย่างยิ่ง
วัตถุประสงค์ของงานประชาสัมพันธ์
วัตถุประสงค์โดยทั่วไปของการประชาสัมพันธ์ห้องสมุด มีดังนี้ คือ
การจัดหน่วยงานประชาสัมพันธ์
ห้องสมุดควรมีการวางแผนงานประชาสัมพันธ์ห้องสมุดไว้อย่างเป็นระบบ และ ควรจัดแบ่งสายงานไว้ในหน่วยงานบริการ สำหรับห้องสมุดขนาดใหญ่หรือห้องสมุดขนาดกลาง ควรแบ่งงานประชาสัมพันธ์ออกเป็นแผนกหรือฝ่ายบริหาร เพราะเป็นหน่วยกลาง วางนโยบายรักษานโยบายและรวบรวมข้อมูล สถิติตัวเลขต่าง ๆ จากทุกฝ่ายมาใช้ดำเนินการประชาสัมพันธ์และการมีผู้มีความสามารถ ในการติดต่อ มีความเข้าใจเกี่ยวกับประชาสัมพันธ์ จึงจะสามารถดำเนินการได้ ในกรณีที่เป็นห้องสมุดขนาดเล็ก บรรณารักษ์เป็นผู้ ประชาสัมพันธ์ด้วยตนเองไม่มีการแบ่งแผนกงานอย่างชัดเจน แต่บรรณารักษ์ควรเขียนแจงงานนี้ไว้ในแผนงานของห้องสมุดด้วย หรืออย่างน้อยที่สุดต้องถือว่า งานประชาสัมพันธ์คือ หน้าที่ที่ต้องกระทำไปควบคู่กับการให้บริการด้วย
การประชาสัมพันธ์เป็นงานหนัก และต้องทำด้วยความระมัดระวังยิ่ง เพราะเกี่ยวกับชื่อเสียงของห้องสมุดโดยส่วนรวม บรรณารักษ์ซึ่งทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์ควรมีความรอบคอบและรับผิดชอบในการทำงานประชาสัมพันธ์นั้น สื่อหรือเครื่องมือที่ใช้ ในการประชาสัมพันธ์มีหลายอย่างด้วยกัน ผู้ประชาสัมพันธ์ควรรู้จักการใช้สื่อในการประชาสัมพันธ์อย่างเหมาะ กับงานที่จะประชาสัมพันธ์
วิถีในการประชาสัมพันธ์ แบ่งได้เป็น 3 ประเภทใหญ่ ๆ คือ
การสื่อสารโดยตรง อาจทำได้หลายวิธี กล่าวคือ บรรณารักษ์พูดคุยกับประชาชนผู้มาใช้บริการโดยตรงถึงเรื่องราวต่าง ๆ ของห้องสมุด เช่น บริการของห้องสมุด หนังสือ เพื่อให้ผู้ใช้บริการมีความเข้าใจ บรรณารักษ์ควรหาโอกาสประชาสัมพันธ์หน่วยงานอยู่เสมอ เช่น เป็นแขกรับเชิญไปพูดเรื่องห้องสมุดหนังสือในโอกาสต่าง ๆ การสื่อสารโดยตรงนี้ บรรณารักษ์ห้องสมุดสามารถใช้วิธีการต่าง ๆ ให้เหมาะสมกับโอกาส คือการติดต่อสนทนากับสมาชิกผู้ใช้ห้องสมุดทั้งภายในห้องสมุดและภายนอกห้องสมุด ทุกครั้งที่มีการอบรม ภายในจังหวัดหรือภายในชุมชน บรรณารักษ์อาจมีส่วนเข้าไปช่วยชี้แจงหรือเป็นวิทยากรก็จะทำให้การประชาสัมพันธ์ห้องสมุดได้ผล การประชาสัมพันธ์โดยตรงอีกวิธีหนึ่งได้แก่ การต้อนรับและบรรยาย ผู้ขอชมห้องสมุดเข้าใจการทำงานห้องสมุด ในกรณีที่หน่วยงานนั้น มีผู้รับผิดชอบในการประชาสัมพันธ์โดยตรงก็มอบหมายให้เป็นผู้ดำเนินงาน เตรียมการต้อนรับ บรรณารักษ์อาจต้องดำเนิน งานทุกอย่างด้วยตนเองทั้งหมด
การสื่อสารด้วยสิ่งพิมพ์ ทำได้หลายวิธีดังต่อไปนี้
การสื่อสารด้วยภาพและเสียง
สื่อที่ใช้ในการประชาสัมพันธ์ด้วยภาพและเสียง ได้แก่ ป้ายนิเทศ วิทยุ โทรทัศน์ สไลด์ ภาพถ่าย เครื่องบันทึกเสียง แผ่นเสียงและอุปกรณ์โสตทัศนวัสดุอื่น ๆ เป็นการประชาสัมพันธ์ที่อาจโน้มน้าวจิตใจบุคคลได้ดีกว่าสิ่อประเภทอื่น ๆ เพราะสามารถอธิบาย ชี้แจงเหตุชักจูงใจให้บุคคลเกิดความเข้าใจในเรื่องต่าง ๆ ที่ห้องสมุดต้องการประชาชาสัมพันธ์ได้ง่าย
ป้ายนิเทศ
เป็นสิ่งที่มีคุณค่าต่อการเรียนการสอนมาก ใช้แสดงเรื่องราวที่น่าสนใจให้บุคคลต่างๆ ได้เรียนรู้โดยอาศัยเวลาเพียงเล็กน้อย การจัดป้ายนิเทศในห้องสมุดก็เช่นเดียวกัน การจัดป้ายนิเทศในชั้นเรียน กล่าวคือ ต้องคำนึงถึงความกลมกลืนกันอย่างดี มีแนวคิด เพียงอย่างเดียว ปัญหาเดียว ตั้งชื่อเรื่องที่น่าสนใจ เขียนป้าย โดยประดิษฐ์ตัวอักษรให้สวยงาม เลือกภาพ หนังสือ เอกสาร วัสดุ ที่จะใช้ประกอบการจัดป้ายนิเทศ โดยใช้หลักทางด้านศิลปเข้าช่วย เช่น ใช้ทาสีพื้นป้าย อีกสีหนึ่ง เขียนหัวเรื่อง และคำบรรยาย ภาพมีการใช้เส้นนำหรือลูกศรชี้ให้ผู้ดูได้ดูภาพตามลำดับกันได้ (เกื้อกูล คุปรัตน์ และคนอื่นๆ 2518 : 193-195)
ประโยชน์ขของป้ายนิเทศในงานห้องสมุด
วิทยุ โทรทัศน์
การประชาสัมพันธ์ด้วยสื่อประเภทนี้ เป็นการประชาสัมพันธ์ที่ต้องเสียค่าใช้จ่ายสูงต้องมีการเตรียมเขียนบท และซักซ้อม เพื่อออกอากาศอย่างเรียบร้อยแต่เนิ่น ๆ ต้องคิดอย่างรอบคอบ มีการเชิญมาร่วมรายการเป็นครั้งคราว เพื่อให้รายการนั้นมีเนื้อหาที่น่า สนใจยิ่งขึ้น กิจกรรมที่อาจประชาสัมพันธ์ โดย วิทยุ โทรทัศน์ (อุบล บุญชู 2525 : 165-168) ได้แก่
สไลด์และภาพถ่าย
สไลด์เป็นภาพโปร่งแสง บันทึกลงบนฟิล์มสีหรือฟิล์มขาวดำ มีขนาด 2x 2 นิ้ว การใช้สไลด์เพื่อการประชาสัมพันธ์ ทำได้โดยลักษณะเดียวกับการถ่ายภาพ เพียงแต่ซื้อฟิล์มสี สไลด์มาใส่กล้องถ่ายภาพที่ต้องการ ประชาสัมพันธ์ให้ผู้ใช้ห้องสมุดทราบ จัดลำดับเนื้อหา แล้วบันทึกแถบเสียงบรรยายภาพลงไปตามต้องการเช่นการแนะนำการใช้ห้องสมุด ก็เป็นสไลด์ประชาสัมพันธ์ ที่ห้องสมุดควรจัดเตรียมไว้ สำหรับผู้มาเยี่ยมชมห้องสมุด หรือทำสไลด์ประชาสัมพันธ์กิจกรรมที่ให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่อง ที่น่าสนใจ เช่น การซ่อมหนังสือ การเย็บเล่มหนังสือก็ได้ ส่วนภาพถ่ายอาจเป็นภาพขาวดำหรือภาพสี สามารถขยายภาพได้ตามความต้องการ นำมาจัดแสดงประกอบการประชาสัมพันธ์ในเรื่องต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี รวมทั้งการจัดนิทรรศการเฉพาะอย่างยิ่ง
ภาพยนตร์และแถบภาพ (วีดิทัศน์)
ห้องสมุดสามารถบันทึกกิจกรรมเพื่อจะใช้ในการประชาสัมพันธ์ได้อย่างกว้างขวางลงบนแถบภาพ หรือถ่ายทำเป็นภาพยนตร์ แต่แถบภาพได้เปรียบกว่าตรงที่สามารถ จัดทำได้ประหยัดกว่าและให้บริการได้อย่างกว้างขวางกว่าภาพยนตร์ การใช้สื่อต่าง ๆ เพื่อการประชาสัมพันธ์ดังที่กล่าวมานั้น บรรณารักษ์ควรจะหาวิธีการหลาย ๆ รูปแบบ และหาวิธีการที่จะกระตุ้นให้ผู้ใช้ห้องสมุดเกิดความรู้สึกอยากจะมาขอใช้บริการจะเป็นการทำให้บริการของห้องสมุด ได้รับความสนใจจากประชาชนได้ตลอดเวลา
นิทรรศการ
การจัดนิทรรศการเป็นการประชาสัมพันธ์อย่างหนึ่ง ซึ่งอาจอาศัยทั้งวิธีโดยตรง และผสมผสานกัน ทั้้งนี้เพื่อแสดงให้คนทั่วไป หรือผู้ที่สนใจ ได้ทราบและเข้าใจเรื่องใดเรื่องหนึ่งโดยเฉพาะ นิทรรศการที่นิยมใช้กันอยู่ขณะนี้ อาจจำแนกออกเป็น 3 แบบ (เปรื่อง กุมุท 2526 : 8-10) คือ
นิทรรศการถาวร ส่วนใหญ่จัดอยู่ในพิพิธภัณฑ์ โดยจัดรวบรวมและจัดแสดงสิ่งต่างๆ เป็นเวลาครั้งละนาน ๆ หรือตลอดไป
นิทรรศการชั่วคราว เป็นการจัดแสดงเรื่องราวเฉพาะกิจในโอกาสพิเศษ
นิทรรศการเคลื่อนที่ สามารถเดินทางไปตามที่ต่าง ๆ ให้ประชาชนได้ชม
ถ้าแบ่งประเภทของนิทรรศการตามขนาดของการใช้วัสดุอุปกรณ์ และสถานที่แล้ว อาจแบ่งได้ 2 ประเภท เช่นกัน คือ
วัตถุประสงค์ของการจัดนิทรรศการ
คือ การประชาสัมพันธ์ หรือแนะนำทำให้คนทั่วไปรู้จัก ได้ทราบและเข้าใจในสิ่ง ที่เขาเหล่านั้นยังไม่รู้จัก หรือยังไม่เข้าใจ หรือเข้าใจผิดให้เข้าใจดียิ่งขึ้น และถูกต้องยิ่งขึ้น พร้อมทั้งเห็นคุณค่าหรือประโยชน์อันจะเกิดขึ้น วิธีการจัดนิทรรศการ ควรกำหนดเป็นขั้นตอน ดังนี้
นิทรรศการหัวข้อต่าง ๆ ที่บรรณารักษ์ห้องสมุดประชาชนอาจจัดได้ในห้องสมุด (วัฒนะ จูฑะวิภาค 2526 : 23) ดังนี้
นิทรรศการในหัวข้อดังกล่าว บรรณารักษ์ควรหาโอกาสเตรียมข้อมูลสำหรับการจัดให้สม่ำเสมอ โดยเฉพาะนิทรรศการเทศกาล และวันสำคัญต่าง ๆ สามารถจัดทำได้ง่ายและ เป็นการสร้างความสัมพันธ์เป็นไปในท้องถิ่น และมีตัวอย่างการจัดนิทรรศการพร้อมกับรายละ เอียดของเทศกาลและวันสำคัญตั้งแต่เดือนมกราคม ถึงเดือนธันวาคม (วัฒนะ จูฑะวิภาค 2526 : 235-283) จึงนับว่าสะดวกมากสำหรับ บรรณารักษ์ในการใช้เป็นข้อมูลในการจัดนิทรรศการในห้องสมุด