คำอธิบายรายวิชา/แนวการสอน
(Course Overview)

สารบัญเนื้อหาวิชา

กิจกรรมการเรียนการสอน

สื่อการสอน

การประเมินผล
(Evaluation)

ตำราประกอบการสอน
(Texts and Materials)

แหล่งทรัพยากรสารนิเทศอื่นๆ
(Other Useful Resources)

แหล่งทรัพยากรเกี่ยวกับ Internet
(Resources about the Internet and Its Tools)

ตำราและวารสารอิเล็กทรอนิกส์
(On-Line Journals and Magazines)

แบบฝึกหัด

เฉลยแบบฝึกหัด

บรรณานุกรม

โน้ตจากผู้สอน

Home

ปญหาของการสื่อสาร ปญหาที่เกิดขึ้นระหวางการสื่อสารนั้นมีหลายสาเหตุ และสามารถเกิดขึ้นไดทุก ขั้นตอนของกระบวน การสื่อสาร ซึ่งพอจะแยกปญหาออกได ดังนี้

1 ปญหาที่เกิดจากผูสงสารและผูรับสาร โดยธรรมชาติแลวมนุษยจะมีความ แตกตางกันทั้งความรู ความ คิด ประสบการณ ซึ่งความแตกตางระหวางบุคคลนี้เองที่ทําใหมนุษย ตีความสารตางกันทําใหเกิดปญหาใน การสื่อสารได

2 ปญหาที่เกิดจากสาร สารหรือขอมูลอาจทําใหเกิดปญหาในการสื่อสารได ซึ่งมีอยู 2 ประการ คือ

1 ปญหาจากคุณภาพของสาร ไดแก ความถูกตอง ความชัดเจน ความยาก งายความเหมาะสม ความมีคุณคา หรือสาระของสาร

2 ปญหาจากปริมาณของสาร ไดแก ความมากนอย ความเร็วชา หรือความถี่ ปญหาที่เกิดจากสื่อ สื่อที่ใชในการสื่อสารนั้นมี 2 ประเภท คือ สื่อที่ใชภาษา และสื่อที่ไมใชภาษา

- สื่อที่ใชภาษา ไดแก ภาษาพูด และภาษาเขียน อาจทําใหเกิดปญหาในการ สื่อสาร ดวยสาเหตุการใชภาษาพูด และภาษาเขียนไมชัดเจน เชน พูดออกเสียงไมชัด การเลือกใชคํา ไมตรง กับความหมาย การแบงวรรคตอน จังหวะการพูด การพูดหรือเขียนสั้นเกินไป หรือยาวเกินไป เปนตน

- สื่อที่ไมใชภาษา สื่อที่ทําใหเกิดปญหาในการสื่อสาร อาจมีสาเหตุมาจาก มีขนาดเล็ก เกินไป ความไมชัดเจนของสื่อ เชน รูปภาพ สัญลักษณ วัตถุสิ่งของ การทําสัญญาณการเคลื่อน ไหว การทําทาทาง เปนตน

ภาษามีความสําคัญตอมนุษยมาก ทั้งในอดีต ปจจุบัน และอนาคต เพราะมนุษยใชภาษาเปนเครื่องมือในการ ติดตอ สื่อสารและถายทอดวัฒนธรรมตาง ๆ สังคมยิ่งขยายกวางออกไปเพียงใด ความจําเปนที่ตองใชภาษา ติดตอสื่อสารยอมจะมี มากขึ้นเพียงนั้น เพื่อใหคนจํานวนมากเขาใจตรงกัน มิฉะนั้นก็อาจจะเกิดเรื่องที่เปน ปญหายุงยากในสังคมขึ้นได ความสามารถ ในการใชภาษาจึงเปนคุณสมบัติอยางหนึ่งซึ่งผูหวังความสําเร็จใน ชีวิตสวนตัวและการงานจะตองมีภาษามีความสําคัญหลัก 2 ประการ คือ

1. ภาษามีความสําคัญในฐานะเปนเครื่องมือสื่อสาร

2. ภาษามีความสําคัญในฐานะเปนเครื่องมือสืบคน

ภาษามีความสําคัญในฐานะเปนเครื่องมือสื่อสาร องคประกอบที่สําคัญที่สุดในการสื่อสาร คือ สาร หมายถึง เนื้อหา สาระ หรือใจความที่ตองการ สื่อใหอีกคนหนึ่งรู การสื่อสารจะประสบผลสําเร็จไดจะตองมีภาษาเปนองคประกอบที่สําคัญ เนื้อ หาของสารจะ ไมสามารถถายทอดไดถาไมมีภาษา จึงอาจกลาวไดวาภาษาคือตัวนําสารนั่นเอง ภาษาที่ผูสงสารเลือกใชภาษา ใน การเสนอสารที่เหมาะสมกับผูรับสาร ในดานความรูและทักษะการใชภาษา จะทําใหเกิดการรับรูเขาใจตรงกัน และประสบ ผลสําเร็จในกิจการงานรวมกันเปนอยางดี สามารถแลกเปลี่ยนความรู ความคิดเห็น และ ประสบการณซึ่งกันและกัน ทําใหอยู รวมกันเปนกลุม และเปนสังคมที่มีแบบแผน อันเปนผลใหสังคมเจริญ และพัฒนายิ่ง ๆ ขึ้น

ประเภทของภาษา

ภาษาที่ใชในการติดตอสื่อสารในชีวิตประจําวัน แบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ วัจนภาษา หรือภาษาถอยคํา และอวัจนภาษา หรือภาษาที่ไมใชถอยคํา

1. วัจนภาษา หรือภาษาถอยคํา คือ ภาษาที่ใชคําพูดหรือลายลักษณอักษรเขียนแทนคําพูดที่ กําหนดตกลงใช รวมกันในสังคม ใหทําหนาที่แทนมโนภาพของสิ่งตาง ๆ ที่ปรากฎแกมนุษย ภาษาถอยคํา เปน ภาษาที่มนุษยสรางขึ้นอยางมี ระบบมีหลักเกณฑทางภาษาหรือไวยากรณ ซึ่งคนในสังคมตองเรียนรู และใช ภาษาในการฟง พูด อาน เขียนและคิด การใชวัจนภาษาในการสื่อสารควรพิจารณาเรื่องตอไปนี้

1.1 ความชัดเจนและถูกตอง กลาวคือ ตองเปนภาษาที่เขาใจตรงกันทั้งผูรับสารและสงสาร และถูกตองตาม หลักภาษา สําหรับหลักภาษาไทยนั้นผูสงสารตองคํานึงถึง

1.1.1 ความหมายของคํา คําในภาษาไทยมีทั้งความหมายตรง และความหมาย แฝง ผูสง สารตองศึกษากอนใชคําเหลานั้น เพื่อขจัดปญหาความคลุมเครือบางครั้งผูสงสารจําเปนตองมี ปริบททางภาษา ไดแก คําขยายเพื่อประกอบวัจนภาษาใหเขาใจไดชัดเจนยิ่งขึ้น เชน ตนเสลา (สะ-เหลา) เปนตนไมที่ลําตน เกลี้ยงเกลาขึ้นอยูใกลกับเพิงเสลา (เส-ลา)

1.1.2 การเขียนและการออกเสียงคํา ในการเขียนผูสงสารตองระมัดระวังเรื่อง สะกดการันต ในการพูดตองระมัดระวังเรื่องการออกเสียง ตองเขียนและออกเสียงใหถูกตองเพราะคําใน ภาษาไทยถาเขียน ผิดออกเสียงผิด ความหมายก็จะเปลี่ยนแปลงทําใหการรับรูสารคลาดเคลื่อนได เชน " เขาทอดผาบังสกุล" (ควรใชบังสุกุล แปลวาผาเปอนฝุนที่ชักมาจากศพ สวนบังสกุล แปลวา บังวงศตระกูล "ที่อําเภอเชียงแสนมีซากสลักหักพังมากมาย" (ควรใช ปรักหักพัง เพราะปรัก แปลวา หัก, พัง สวน สลัก แปลวา การแกะใหเปนลวดลายสวยงาม)

1.1.3 การเรียบเรียงประโยค ผูสงสารจําเปนตองศึกษาโครงสรางประโยคเพื่อวาง ตําแหนง ของคําในประโยคใหถูกตอง ถูกที่ไมสับสน โครงสรางประโยคในภาษาไทยจะเรียง ประธาน กริยา กรรม (แตอาจมีบางประโยคที่กรรมกลับ มาอยูหนาประธานไดบาง) หากมีคําขยายมักจะอยูขางหลังคําที่ถูกขยายดังนี้

ประธาน + ขยายประธาน + กริยา + ของกริยา

ประตูสีขาวเปดกวาง

ประธาน + ขยายประธาน + กริยา + กรรม + ขยายกรรม + ขยายกริยา

นักเรียนตัวเล็กเดินขามถนนใหญอยางรวดเร็ว

1.2 ความเหมาะสม เพื่อใหการสื่อสารบรรลุเปาหมาย ผูสงสารตองคํานึงถึง

1.2.1 ใชภาษาใหเหมาะสมกับลักษณะการสื่อสาร ผูสงสารตองพิจารณาวาสื่อสาร กับ บุคคล กลุมบุคคล มวลชน เพราะขนาดของกลุมมีผลตอการเลือกใชภาษา เชน การสื่อสารกับ มวลชน ตองใชภาษาที่เขาใจงาย ไมมีศัพททางวิชาการเชน ในแคมปสของเราไมมีพอลลูชั่นเกิดขึ้นแนนอน ควรใช ในบริเวณของเราไมมีมลภาวะเกิดขึ้นแนนอน

1.2.2 ใชภาษาใหเหมาะสมกับลักษณะงาน เชน งานประชาสัมพันธ งานโฆษณา งาน ประชุม ฯลฯ แตละงานมีภาษาเฉพาะผูสงสารจําเปนตองเรียนรูลักษณะงานและลักษณะภาษาที่ เหมาะสม กับงานนั้น ๆ เชน การประชุมสามัญประจําปจะตองมีการเสนอวาระการประชุมกอน การแปรญัตติกันอยางกวางขวาง

1.2.3 ใชภาษาใหเหมาะสมกับสื่อ ผูสงสารจะตองรูจักความตางของสื่อและความตาง ของ ภาษาที่ใชกับแตละสื่อ เชน สื่อบุคคล อาจใชจิตวิทยาทางภาษาเขามาเกี่ยวของ สื่อโฆษณา ตองใชภาษาที่กระชับ กระตุนความสนใจของผูรับสาร เชน โดนใจใชเลย คารปโก ซาไมไรสาระ

1.2.4 ใชภาษาใหเหมาะสมกับผูรับสารเปาหมาย ผูรับสารเปาหมาย ไดแก กลุมผูรับสาร เฉพาะที่ผูสงสารคาดหวังได ผูสงสารตองวิเคราะหผูรับสารที่เปนเปาหมายของการสื่อสารและ เลือกใชภาษาให เหมาะสมกับผูรับสารนั้น ๆ เชน วัยรุนตองใชภาษาที่สะดุดตาสะดุดใจ เชน เย็น ใจแนจริง ประมาณนั้น สุดสุด ไปเลย

2. อวัจนภาษา คือ ภาษาที่ไมใชถอยคํา เปนภาษาซึ่งแฝงอยูในถอยคํากริยาอาการตาง ๆ ตลอด จนสิ่งอื่น ๆ ที่เกี่ยว ของกับการแปลความหมาย เชน น้ำเสียง การตรงตอเวลา การยิ้มแยม การสบสายตา การ เลือกใชเสื้อผา เปนตน สิ่งเหลานี้ แมจะไมใชถอยคํา แตก็สามารถสื่อความหมายใหเขาใจได ในการสื่อสารมักมี อวัจนภาษาเขาไปแทรกอยูเสมออาจตั้งใจหรือ ไมตั้งใจก็ได บรรพต ศิริชัย (2533:21-23) ไดแบงอวัจนสารไว 7 ประเภทคือ

2.1 เทศภาษา (เท-สะ-พา-สา) หมายถึง อวัจนสารที่เกิดจากลักษณะของสถานที่ที่ใชติดตอ สื่อสารกัน ระยะหางที่ผูสื่อสารอยูหางกัน ทั้งสถานที่และชวงระยะเวลา ซึ่งจะสื่อใหเราไดทราบถึงความหมาย บางอยางของผูกําลังสื่อสารกันไดอยางชัดเจน ทั้งเนื้อที่ หรือระยะใกลไกล ในการสื่อสารก็ยอมที่จะมี ความ หมายเชนกัน เชน สถานภาพของบุคคลในสถานที่ทํางานคือ บุคคลที่เปนผูบังคับบัญชาอาจจะ นั่งทํางานใน หองคนเดียว หากจําเปนตองอยูรวมกับผูอื่นเนื้อที่สําหรับโตะทํางานอาจจะใหญกวา สวน ผูอยูใตบังคับ บัญชาอาจจะอยูรวม ๆ กัน เปนตน

กริซ สืบสนธิ์ (2526:98-99) แบงระยะหางระหวางบุคคลได 4 ประเภท โดยกําหนดตามความ รูสึก ทัศนคติ ตาม สภาพสังคมวัฒนธรรม ความสัมพันธระหวางผูสื่อสารและผูรับสาร และเนื้อหาสาระของ สารคือ

ก. ระยะใกลชิด (Intimatic Destance) เปนระยะที่ใกลที่สุดของทั้งสองฝาย เชน การกอดรัด การสัมผัส การคุยชิดตัว เปนตน

ข. ระยะสวนบุคคล (Personal Distance) เปนระยะหางที่สงวนไวสําหรับเพื่อนและบุคคลที่ ใกลชิด ไมวา จะเปนการนั่งหรือยืนจะอยูหางกัน 1/12-4 ฟุต ซึ่งจะขึ้นอยูกับความสัมพันธของทั้งสองฝาย

ค. ระยะสังสรรค (Social Distance) เปนระยะหางที่ออกไปจากระยะสวนบุคคลใชกันมากใน การเจรจา ธุรกิจตาง ๆ ทั้งแบบทางการและไมเปนทางการ

ง. ระยะหางไกล (Public Distance) เปนระยะที่หางเกินกวา 12-15 ฟุต หรือเกินกวานั้น

2.2 กาลภาษา (กา-ละ-พา-สา) หมายถึง ภาษาที่เกิดขึ้นจากลักษณะของเวลาหรือระยะเวลาขณะสื่อสาร กัน ระหวางผูสงสารและผูรับสาร จะเห็นไดวากาลภาษานั้นก็มีความสําคัญอยางยิ่งในการติดตอสื่อ สารกันในชีวิต ประจําวันไมวาจะในทางธุรกิจ หรือสวนบุคคล เชน ในการนัดพบพูดคุยในทางธุรกิจนั้น เราจะใหความสําคัญ มาก ตองไมตรงกับเวลาที่นัดถาหากไปสายจะมีความรูสึกวาผิดมาก สวนการนัด พบอื่น ๆ นั้น จะไมคอยให ความสําคัญสักเทาใดนักอาจจะหาขอแกตัวอื่น ๆ ได นอกจากนี้สภาพสังคมวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม สภาพของชีวิตความเปนอยูจะมีอิทธิพลตอ การใช เวลาอยางมาก เชน ราวตางประเทศในสังคมยุโรปอเมริกาจะถือเรื่องเวลาเปนสิ่งสําคัญ ถาไมตรงเวลา แสดงถือวาเปนการดูถูก สวนในสังคมไทยเราไมคอยจะใหความสําคัญกับเวลาเทาไรนัก ดังนั้นกาลภาษามีความสําคัญอยางยิ่ง ซึ่งผูสื่อสารควรใชกันอยางระมัดระวังเพื่อใหการติดตอ สื่อสาร นั้นสัมฤทธิ์ผล

2.3 เนตรภาษา (เนด-ตระ-พา-สา) หมายถึง อวัจนสารที่เกิดจากการใชดวงตาหรือสายตา เพื่อถายทอดถึง อารมณและความรูสึก ทัศนคติ ระหวางผูสงสารและผูรับสาร ซึ่งการสื่อสารจะดําเนินไป อยางดีนั้น บางครั้งจําเปนตองใชการสบตาหรือสายตานั้นเขาชวยซึ่งการใชดวงตาหรือสายตานั้นสื่อใหทราบ ถึง อารมณความรูสึกนึกคิดของผูสงสารไดลึกซึ้งกวาคําพูด

ตัวอยางการใชเนตรภาษาของคนไทยเพื่อสื่อใหทราบถึงอารมณความรูสึกตาง ๆ ความหมายพฤติ

กรรม เนตรภาษา

แสดงความดีใจ

แสดงความเสียใจ

แสดงความรัก

แสดงความกลัว

แสดงความโกรธ ไมพอใจ ประกายตาสดใส ตาวาว

ตาแดง ตาละหอย

ตาหวาน

ตาเหลือก

ตาเขียว ตาแข็งกราว

2.4 สัมผัสภาษา (สํา-ผัด-พา-สา) เปนอวัจนสารที่เกิดจากการในอาการสัมผัส เพื่อสื่อให ทราบถึงอารมณ และความรูสึกตาง ๆ ตลอดจนความปรารถนาในสวนลึกของผูสงสารไปยังผูรับสาร เชน การอุม การ กอดจูบ การลูบคลํา เปนตน ซึ่งบางครั้งไมจําเปนตองวัจนสารในการอธิบาย คือ การตบไหลนั้น เปน การแสดงใหเห็นถึงความชื่นชมยินดีอยางสนิทสนมการโอบไหลแสดงใหเห็นถึงการปลอบเพื่อใหเกิด ความสบายใจ เปนตน

2.5 อาการภาษา (อา-กา-ระ-พา-สา) หมายถึง อวัจนสารที่เกิดจากการเคลื่อนไหวของรางกาย เพื่อการสื่อ สาร เชน การเคลื่อนไหวศีรษะ แขน ขา ลําตัว ตลอดจนสีหนาทาทางตาง ๆ ซึ่งในขณะที่มีการสนทนา กันอยูคูสนทนาอาจจะแสดงอาการตาง ๆ ออกมาซึ่งจะสื่อใหทราบถึงชวงของอารมณและ ความรูสึก ของเขาขณะนั้นไดเปนอยางดี

2.6 วัตถุภาษา (วัด-ถุ-พา-สา) หมายถึง อวัจนสารที่เกิดจากการใชวัตถุสิ่งของตาง ๆ เพื่อ สื่อความหมาย บางประการใหปรากฎ ซึ่งไดแก สิ่งของทุกขนาดทุกชนิดที่สามารถใชสงสารบางประการได รวมทั้ง เครื่องประดับตกแตงรางกายถือไดวาเปนวัตถุภาษาแทบทั้งสิ้น วัตถุภาษานั้นสามารถสื่อใหทราบถึง สถานภาพทางสังคมทางบุคคลเหลานั้นไดอาศัยอยู เชน การเลือกใชสีสันของเครื่องแตงกาย การเลือก ใชน้ำหอมกลิ่นตาง ๆ ซึ่งอาจจะบงบอกถึงความหมายบางประการซึ่งเสื้อผาเครื่องแตงตัวตาง ๆ อาจ สื่อใหทราบ ถึงอาชีพ ความรูสึก บุคลิกตลอดจนถึงสถานภาพไดเปนอยางดี ปจจุบันนี้จะเห็นไดวาคนเราไดหันมาใหความสําคัญตอวัตถุกันมาก เชน เสื้อผาที่มียี่หอสื่อใหทราบ ถึงความมีรสนิยม ดี ซื้อรถราคาแพง ๆ ขี่ใหสมกับตําแหนง ฐานะเปนตน ซึ่งไมไดหมายความวาจะสื่อความ หมายไดถูกตองเสมอไปจําเปนตอง พิจารณาสิ่งอื่นประกอบดวย

2.7 ปริภาษา (ปะ-ริ-พา-สา) หมายถึง การใช้ สียงประกอบถอยคําที่พูดซึ่งน้ำเสียงจะ บงบอกถึงอารมณ และความรูสึกไดเปนอยางดี ซึ่งไดแก เสียงเบา ออนหวาน ตะคอก กระซิบ เปนตน ซึ่งน้ำเสียงจะเปน ตัวกําหนดวาคําพูดตาง ๆ เหลานั้นมีความนาเชื่อถือเพียงใด ซึ่งจะรวมไปถึงการออกเสียงที่ไม เปน ภาษาพูดดวย ไดแก ระดับเสียงสูงต่ำ ความดังคอย เปนตน สวนปริภาษาในการเขียนไดแก วรรคตอน ยอหนาขนาดตัวหนังสือ เปนตน นอกจากนี้ปริภาษาที่เกี่ยวกับการพูดนั้นถือวา "น้ำเสียงจะมีความสําคัญมากกวาเนื้อหา ถาน้ำเสียง และเนื้อหาวัดกัน ผูฟงจะตัดสินขอความจากน้ำเสียง" เพราะน้ำเสียงจะถายทอดอารมณและความรูสึกของผู พูดออกมาและสามารถสื่อความ หมายไดดวย