1633405 ห้องสมุดประชาชน
Public Library
2 (2 - 0)
ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
สถาบันราชภัฏกาญจนบุรี
อ. เมือง กาญจนบุรี 71000
chumpot@hotmail.com
อาคารสถานที่ห้องสมุดประชาชน
ห้องสมุดประชาชนในอดีตที่จัดตั้งในทวีปยุโรป และในประเทศสหรัฐอเมริกาเองส่วนใหญ่มีลักษณะเทอะทะ ทั้งรูปร่างและการออกแบบอาคารไม่เหมาะสมต่อการใช้ ห้องสมุดไม่สะดวกต่อผู้ใช้ในการเข้า-ออก สภาพแวดล้อมของอาคารไม่มีสิ่งดึงดูดใจ ทำให้เกิดมาตรฐานในการก่อสร้างอาคารห้องสมุดโดยสมาคมห้องสมุดอเมริกัน ได้วางมาตรฐานขั้นต่ำสุดไว้ว่า อาคารห้องสมุดประชาชน จะต้องออกแบบสำหรับใช้ในช่วงเวลา 20 ปี ทั้งนี้เพราะพิจารณาถึงขอบเขตการให้บริการที่ต้องขยายออกไปเรื่อย ๆ อันเนื่องมาจาก การเพิ่มของประชาชนในชุมชน (American Library Association 1956:57)
หลัก 2 ประการที่ควรระลึกในการออกแบบห้องสมุดประชาชน คือ
1. เนื้อที่ภายในอาคารต้องเพียงพอแก่การบริการ โดยถือเกณฑ์จำนวนผู้ใช้บริการมากที่สุดเป็นมาตรฐานในการคำนวณเนื้อที่
2. จะต้องคำนึงถึงผลทางเศรษฐกิจด้านค่าใช้จ่ายในช่วงระยะเวลาที่มีผู้ใช้บริการน้อย เช่น ค่าไฟฟ้า ค่าแรงงาน
ก่อนที่จะมีโครงการจัดสร้างห้องสมุดนั้น บรรณารักษ์จะต้องทราบและเข้าใจถึง วัตถุประสงค์ของห้องสมุดโดยถ่องแท้เสียก่อน
บรรณารักษ์จำเป็นต้องรู้จักชุมชนที่จะตั้งห้องสมุดเป็นอย่างดี นั่นคือ จะต้องรู้ข้อเท็จจริงในด้าน จำนวนประชากร การศึกษาของ
ชุมชน เศรษฐกิจของชุมชน สถานภาพทางการศึกษา สภาพความเป็นอยู่ของชุมชน งานอดิเรกของชุมชน วัฒนธรรม ศาสนา สถานที่ของชุมชน สถานอนามัย
เป็นต้น
ที่ตั้งของอาคารห้องสมุดประชาชน
การวางแผนในการสร้างอาคารห้องสมุดประชาชน เพื่อสนองความต้องการในการใช้บริการไม่ใช่เป็นเรื่องง่าย ๆ หากแต่เป็นเรื่องที่ต้องการประสบการณ์ และความต้องการของท้องถิ่น ควรจะระลึกเสมอว่า ห้องสมุดประชาชนไม่ใช่สถานที่เก็บหนังสือ หรือรับฝากหนังสือ แต่มีสภาพที่สำหรับชุมชนในด้านวัฒนธรรม การศึกษา การพักผ่อนหย่อนใจจึงจำเป็นต้องคำนึงถึงเรื่องราว ดังกล่าวในการก่อสร้างอาคารห้องสมุด (Ishvarl Corea 1978: 1-2) การเลือกสถานที่ตั้งห้องสมุดจึงเป็นสิ่งจำเป็นในการพิจารณา สถานที่ตั้งห้องสมุดประชาชนตามสภาพความเป็นจริงแล้วควรตั้งอยู่ในเขตศูนย์กลางชุมชนที่สะดวกทั้งแก่ผู้ใช้และบรรณารักษ์ ควรตั้งอยู่ไม่ไกลนักจากสถานที่ทำงาน ธนาคาร สถานีขนส่ง และมีที่จอดรถสะดวก ซึ่งหมายความว่าตั้งอยู่ในเขตที่ชุมชนมีการติดต่อถึง กัน เช่น ย่านธุรกิจ หรือย่านร้านค้า เป็นต้น ห้องสมุดประชาชนควรตั้งอยู่ในเขตที่ชนส่วนใหญ่ได้รับความสะดวกในการเข้าใช้บริการ และควรจะเป็นจุดที่คนต้องมาบรรจบพบกัน ดีกว่าไปตั้งแถบอยู่ในเขตสวนสาธารณะ หรือในอาคารของสถานที่ราชการ หรือที่มุมถนน แคบ ๆ
จึงพอสรุปได้ว่าสถานที่ตั้งห้องสมุดควรมีสภาพดังนี้ คือ
กรมสามัญศึกษา (2521: 17-19) ได้กำหนดขนาดเนื้อที่ห้องสมุดประชาชนไว้ดังต่อไปนี้
ที่ดินสำหรับก่อสร้างห้องสมุดประชาชน ควรมีเนื้อที่ดังนี้
ขนาดของอาคารห้องสมุดประชาชน
แบ่งเป็น 3 ระดับ
1. ห้องสมุดขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ในจังหวัดซึ่งเป็นที้ตั้งของเขตการศึกษาหรือเป็นจังหวัดที่มีประชากรในเขตที่ตั้ง หรือในเขตเทศบาลตั้งแต่ 20,000 คนขึ้นไป เนื้อที่ภายใน 400 ตารางเมตร
2. ห้องสมุดขนาดกลาง ตั้งอยู่ในจังหวัดหรืออำเภอที่มีประชากรในเขตที่ตั้งหรือ ในเขตเทศบาลตั้งแต่ 10,000 คนขึ้นไป เนื้อที่ภายใน 300 ตารางเมตร
3. ห้องสมุดขนาดเล็ก ตั้งอยู่ในจังหวัด อำเภอ หรือตำบล ซึ่งมีประชากรในเขตที่ตั้งหรือเขตเทศบาลน้อยกว่า 10,000 คน ลงมา เนื้อที่ภายใน 200 ตารางเมตร
ลักษณะของอาคาร
นอกจากนี้ควรมีลักษณะสวยงาม ดึงดูดความสนใจและเชิญชวนให้เข้าไปใช้ ภายในห้องสมุดควรทาสีอ่อน ๆ เย็นตา และควรตกแต่งอาคารด้วยต้นไม้ ดอกไม้ ภาพการศึกษาและเครื่องประดับอื่น ๆ ให้แลดูสวยงามยิ่งขึ้น
การแบ่งเนื้อที่ภายในห้องสมุด
ควรแบ่งออกเป็น
การกำหนดขนาดเนื้อที่
หลักการวางผังภายในห้องสมุด
ให้คำนึงถึงความสะดวกของผู้ใช้ การปฎิบัติงานของเจ้าหน้าที่และการให้บริการควรจัดดังนี้
หน้าสารบัญ
รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
chumpot@hotmail.com