1633110 เทคโนโลยีสารนิเทศและการประยุกต์ใช้
Information Technology and Application

ภาคต้น ปีการศึกษา 2548
3 (2-2)

ผู้สอน : รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
โปรแกรมวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี
อ.เมือง กาญจนบุรี 71190

chumpot@hotmail.com

สภาพสังคมข่าวสารในปัจจุบัน

โลกกำลังเปลี่ยนแปลงไป สังคมบนโลกกำลังเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย จากยุคที่ไม่มีความสลับซับซ้อนในอดีต กลายมาเป็นสังคมที่มีความวุ่นวาย สับสน จากความเรียบง่าย กลายเป็นสังคมที่ไร้ระเบียบ และยุ่งเหยิง สภาพสังคมจะเป็นอย่างไร ทุกคนในสังคมจำเป็นต้องยอมรับ และยอมอยู่ร่วมกัน สังคมนี้ได้แก่สังคมข่าวสาร (Information Society) ซึ่งทำให้โลกแคบลง กลายเป็นหมู่บ้านโลก (Global village) การติดต่อ สื่อสารเพื่อรับรู้ข้อมูลข่าวสาร หรือสารนิเทศทำได้อย่างสะดวกสบาย อย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนในมนุษยชาติ ความรู้ในสังคมปัจจุบัน มีการบันทึกถ่ายทอดมาตั้งแต่เริ่มมีการบันทึกตัวอักษร มีสถานที่จัดเก็บและให้บริการความรู้ คือ ห้องสมุด ซึ่งมีบรรณารักษ์เป็นผู้รับผิดชอบในการจัดดำเนินงานเกี่ยวกับความรู้ทั้งหมดที่จัดเก็บให้บริการข้อมูล ความรู้ทุกเรื่องจึงหาได้จากห้องสมุด ผู้ที่ให้บริการข้อมูลข่าวสารได้ดีที่สุดในปัจจุบัน ได้แก่บรรณารักษ์ หรือ นักสารนิเทศ ในศูนย์เอกสารต่าง ๆ บุคคลเหล่านี้ มีคุณสมบัติพิเศษ ที่ได้ศึกษาวิชาวรรณกรรมต่าง ๆ มาอย่างดี จึงรู้วิธีการที่จะหาคำตอบในทุก ๆ วิชาได้ ส่วนความละเอียดลึกซึ้ง จะเป็นหน้าที่ของ ผู้รับบริการ คือผู้ใช้ข้อมูล ว่าจะนำข้อมูลที่ได้รับไปใช้ประโยชน์ได้อย่างไร จากเรื่องที่ยังหาคำตอบไม่ได้จนกระทั่งเรื่องที่มีคำตอบอย่างสมบูรณ์ บรรณารักษ์และนักสารนิเทศจะมีวิธีการค้นหาข้อมูลอย่างเป็นระบบ

สังคมสารนิเทศในยุคปัจจุบัน ได้ผลักดันให้ผู้ที่อยู่ร่วมในสังคมต้องเผชิญกับการใช้เทคโนโลยีด้วยตนเอง รู้จักวิธีการติดต่อสื่อสารตั้งแต่รูปแบบง่ายๆ เช่น การกรอกข้อความเพื่อส่งโทรเลข การใช้โทรศัพท์ในชีวิตประจำวัน จนกระทั่งรู้จักการติดต่อถึงกันและกันในระบบโทรคมนาคมซึ่งเชื่อมโยงเข้ากับคอมพิวเตอร์ในระบบอินเตอร์เน็ต คอมพิวเตอร์กับการโทรคมนาคม จะรวมกันและนับวันจะมีความสำคัญยิ่งขึ้น ขณะเดียวกันระบบสื่อสารก็ได้พัฒนาไปพร้อมๆกับเทคโนโลยีการสื่อสาร จากอุปกรณ์โทรคมนาคมที่เป็นวิทยุโทรศัพท์ และโทรทัศน์ในสมัยก่อนมาเป็นอุปกรณ์สื่อสารข้อมูล อุปกรณ์โทรสารปลายทาง ระบบสื่อสารภายในสำนักงานและระบบสื่อสารใยแสงมากขึ้นในปัจจุบัน (ประสิทธิ์ ประพิณมงคลการ และณรงค์ อยู่ถนอม 2531 : 130) ผู้ใช้สารนิเทศจึงต้องติดตามความเคลื่อนไหวของสารนิเทศที่จะได้จากเทคโนโลยีการสื่อสารและนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ในสังคมข่าวสารปัจจุบัน เป็นเทคโนโลยีสารนิเทศซึ่งมีบทบาทต่อการรับทราบสารนิเทศในรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งอำนวยความสะดวกต่อการดำรงชีวิตในสังคมสารนิเทศ ในสังคมสมัยโบราณ การติดต่อสื่อสารเพื่อถ่ายทอดสารนิเทศซึ่งกันและกัน ใช้เวลานานมากกว่าจะได้ทราบเรื่องซึ่งกันและกัน ดังเช่นการเชิญพระราชสาส์นในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมัยกรุงศรีอยุธยา ใช้เวลาในการเชิญพระราชสาส์นจาก กรุงศรีอยุธยา ตั้งแต่วันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ.2229 จนกระทั่งไปถึงกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส
เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ.2229

การเดินทางของสารนิเทศ คือพระราชสาส์น ใช้เวลา เดินทางเกือบ 2 เดือนเต็มกว่าที่พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งประเทศฝรั่งเศส ได้ทอดพระเนตร เมื่อระบบโทรคมนาคมเข้ามาเกี่ยวข้องกับสารนิเทศ ความเปลี่ยนแปลงต่อการรับ สารนิเทศจึงเปลี่ยนแปลงไป จากเวลาหลายเดือนในการส่งของสารนิเทศและต้องใช้คนเดินทางไปกับสารนิเทศ กลายเป็นใช้เวลาไม่กี่ชั่วโมง ด้วยการส่งโทรเลข หรือโทรศัพท์โดยไม่ต้องใช้คน และรวดเร็วมากยิ่งขึ้นเมื่อมีการปรับปรุงพัฒนาระบบโทรคมนาคม ดังตัวอย่างของเหตุการณ์ ที่เกี่ยวข้องกับการใช้สารนิเทศในชีวิตประจำวันของสังคมสารนิเทศใน ปัจจุบัน ในขณะที่นักบริหารธุรกิจคนหนึ่งกำลังชมรายการโทรทัศน์ที่บ้าน พร้อมกับครอบครัว นักบริหารคนนั้นนึกได้ว่าจะต้องเดินทาง ไปทำธุรกิจร่วมกับเพื่อนคนอื่น ๆ จากบริษัทอื่น ๆ และได้รับมอบหมายให้ดำเนินการขอรายละเอียดเกี่ยวกับการเดินทาง รายละเอียดเกี่ยวกับการเจรจาทำธุรกิจต่าง ๆ ในประเทศฮ่องกง ในกรณีนี้โทรทัศน์จะมีบทบาทอย่างมากต่อการได้ข่าวสารข้อมูลต่าง ๆ โดยที่บ้านของนักบริหารผู้นั้นจะต้องมีการดำเนินการติดตั้งอุปกรณ์สื่อข้อมูลบางชนิดเพิ่มเติม กิจกรรมในการดำเนินหาข้อมูลภายในบ้าน เริ่มต้นจากการที่นักบริหารผู้นั้นกดรหัส โทรศัพท์เพื่อขอทราบรายละเอียดในการเดินทาง และหมุนสวิตซ์ต่อเข้ากับเครื่องรับโทรทัศน์ ภาพจากจอจะปรากฏในไม่กี่วินาที โดยมีข้อความว่า

"...ขอขอบคุณที่สอบถามเรื่องการเดินทาง กรุณาแจ้งวัน เวลา จุดหมาย ปลายทาง และพาหนะที่ใช้เดินทาง รหัสของเมืองที่ท่านเดินทางไปอยู่ในสมุด คู่มือของท่านแล้วหรือสามารถดูได้ที่นี่โดยกดหมายเลข "3" ..."

นักบริหารผู้นั้นจะดำเนินการใส่ข้อมูลที่ได้แจ้งจากจอโทรทัศน์ เมื่อใส่ข้อมูลตามที่ต้องการแล้ว จะมีคำตอบจากโทรทัศน์ว่า

"...เที่ยวบินจากกรุงเทพถึงฮ่องกง สายการบินไทยเที่ยวบินที่ TG 631 เวลา 8.30 น. 15/9/99 กลับด้วยเครื่องบินสายการบินไทย เที่ยวบินที่ TG 365 เวลา20.05 น. 16/9/99 ยืนยันจองตั๋วที่นั่ง พร้อมจองที่พักในโรงแรมต่าง ๆ ได้จากการกดหมายเลข "5" ภายใน 13/9/99 ..."

เมื่อนักธุรกิจได้ข้อมูลตามที่ต้องการแล้ว จะกดปุ่มโทรศัพท์ "เลิก" แล้วหมุนช่องเครื่องรับโทรทัศน์ไปดูรายการอื่น ๆ ของสถานีโทรทัศน์ได้ตามปกติ การใช้บริการสารนิเทศข้างต้น โดยการใช้โทรศัพท์ และเครื่องรับโทรทัศน์ ชนิดที่มีการติดตั้ง อุปกรณ์บางอย่าง เป็นวิธีการติดต่อสารนิเทศที่ประชาชนทั่วไปสามารถดำเนินการได้ โดยการปรับโทรทัศน์ และ โทรศัพท์ที่มีอยู่ให้เข้ากับระบบที่มีผู้ให้บริการข่าวสารผ่านเครื่องรับโทรทัศน์ซึ่งเรียกว่า วิดีโอเท็กซ์(Videotext) ดังเช่น ระบบเพรสเทล (Prestel) ที่ให้บริการอยู่ในประเทศอังกฤษ ขณะนี้ บริการนี้ใช้วิธีการให้บริการสารนิเทศ โดยการส่งข้อความมาตามสายถึงผู้ใช้ผ่าน เครื่องรับโทรทัศน์ เครื่องไมโครคอมพิวเตอร์ในยุคสังคมข่าวสารปัจจุบันสามารถสร้างสภาพแวดล้อม ให้ผู้ใช้งานได้ตามความต้องการที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการฟังเสียงเพลงจากแผ่นซีดีเพลง ชมรายการภาพยนตร์ที่จัดทำลงบนแผ่นซีดีภาพยนตร์ หรือการติดต่อทั่วโลกในระบบเครือข่ายินเตอร์เน็ต ซึ่งทำให้ทุกคนสามารถเข้าถึงข้อมูลได้พร้อมกันทั่วโลก ไม่มีปัญหาและ อุปสรรคใดๆที่เกี่ยวข้อง กับระยะทางและกาลเวลาอีกต่อไป ทำให้คนในสังคมอยู่ในหมู่บ้านโลกอย่างแท้จริง

พัฒนาการของสารนิเทศในยุคสังคมข่าวสารปัจจุบัน จึงดูเป็นเรื่องของอภินิหาร หรือสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ในแต่ละช่วงของยุคสมัยมีการเปลี่ยนแปลง สภาพของสื่อสารนิเทศแต่ละชนิด ไม่ว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงของสื่อไปในทำนองใด ความสำคัญของสารนิเทศยังคงเหมือนเดิม คือความสำคัญของผู้ที่ส่งสารนิเทศและผู้รับ สารนิเทศที่จะทราบเรื่องราวซึ่งกันและกัน เพื่อการติดต่อสื่อสารซึ่งกันและกันนั่นเอง การเรียนรู้เรื่องเทคโนโลยีสารนิเทศและการใช้เทคโนโลยีสารนิเทศจึงเป็นสิ่งจำเป็น

ปรับปรุงล่าสุด วันที่ 6 มิถุนายน 2548
รศ. จุมพจน์ วนิชกุล
chumpot@hotmail.com