อักษรลาว

ภาพอักษรลาว ปรากฏในหนังสือหลักภาษาไทยของกำชัย ทองหล่อ สันนิษฐานว่าเป็นอักษรลาวแบบที่พุทธบัณฑิตสภาจันทบุรีประเทศลาวกำหนดให้ใช้อยู่ระยะหนึ่ง โดยเพิ่มอักษรที่ใช้เขียนบาลีสันสกฤตเข้าไปในชุดอักษรลาวเดิม เพื่อให้เกิดความสะดวกในการพิมพ์หนังสือลาวทั้งเรื่องทางโลกและทางธรรม

อักษรลาว เป็นชื่ออักษรที่รัฐบาลลาวรับรองให้ใช้เขียนภาษาลาว ซึ่งใช้เป็นภาษาราชการในปัจจุบัน มีพัฒนาการมาจากอักษรไทน้อย (หรือในอีกชื่อหนึ่ง คือ อักษรลาวเดิม) ซึ่งเริ่มพัฒนาขึ้นในสมัยราชวงศ์ล้านช้าง เมื่อราว พ.ศ. 1900 โดยได้รับอิทธิพลจากอักษรไทยโบราณ ที่มาจากอักษรมอญและ อักษรเขมรอีกต่อหนึ่ง ลักษณะการใช้งานยังคงมีระบบการเขียนแบบอักษรไทยโบราณ ที่ไม่ใช้แล้วในอักษรไทยปัจจุบัน เช่น การใช้ไม้กงแทนเสียงสระโอะเมื่อมีตัวสะกด หรือการใช้ตัวเชิงของอักษร ย แทนสระเอียเมื่อมีตัวสะกด เป็นต้น

วิวัฒนาการอักษรลาว

อักษรลาวมีพื้นฐานมาจากอักษรพื้นฐานเดียวกับอักษรไทย โดยเผยแพร่เข้าสู่ประเทศลาวทางศาสนาพุทธ นิกายลังกาวงศ์ (เถรวาท) มี 2 แบบคืออักษรลาว (อักษรลาวโบราณภาษาลาวเรียกว่า อักษรลาวเดิม ส่วนในประเทศไทยเรียกว่า อักษรไทน้อย พบในภาคอีสานของไทยด้วยเช่นกัน) และอักษรธรรมลาว อักษรลาวแปลงมาจากอักษรเทวนาครีที่ใช้ในประเทศอินเดียตอนเหนือ และยืมโดย ปราชญ์ชาวเขมร อักษรลาวประกอบด้วยพยัญชนะ 33 รูป 21 เสียง และสระ 28 รูป 27 เสียง เขียนจากซ้ายไปขวา ระบบการเขียนในภาษาลาวจะซับซ้อนน้อยกว่าในภาษาไทยและภาษาเขมร จึงสามารถเข้าใจได้ง่ายกว่า เนื่องจากภาษาลาวจะเขียนตามเสียงโดยตรง

วิวัฒนาการของอักษรลาวนั้นมีผู้ที่ให้ความเห็นแตกต่างกันไป ศาสตราจารย์ ยอร์ช เซเดซ์ เคยให้ความเห็นว่าอักษรลาวนั้น น่าจะมีที่มีจากอักษรไทยของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช เกิดขึ้นที่เมืองสุโขทัย แล้วแพร่หลายไปยังเมืองที่ติดต่อกันในดินแดนล้านนาและล้านช้าง แต่ภายหลังตัวอักษรไทยในดินแดนล้านช้างได้เปลี่ยนเป็นตัวลาว

นักวิชาการลาวเชื่อว่าคนลาวที่อยู่ในดินแดนล้านช้างมีอักษณเป็นของตนเองมานาน อักษรลาวคล้ายกับตัวอักษรไทยเพราะวิวัฒนาการมาจากอักษรเทวนาครี อันเป็นอักษรของพวกอินเดียทางเหนือ มหาสิลา วีระวงส์ เห็นว่าชาติลาวมีตัวหนังสือของตัวเองมาหลายร้อยปี หรืออาจจะเป็นพันปีก่อนสมัยพ่อขุนรามคำแหงของไทย โดยอักษรลาวเป็นอักษรไทพวกหนึ่งที่เรียกว่า อักษรไทน้อย ซึ่งได้กลายเป็นหนังสือลาวในเวลาต่อมา อักษรไทยน้อยนี้ น่าจะมีที่มาจากอักษรเทวนาคีของอินเดียดังกล่าวไปแล้ว

ระบบการเขียนภาษาลาว มีวิวัฒนาการ 3 แบบดังนี้ คือ

1. แบบของท่านมหาสิลา วีระวงส์ หรือแบบพุทธบัณฑิตสภาจันทบุรี

เปรียบเทียบตัวอักษรแบบพุทธบัณฑิตสภาจันทบุรีกับอักษรไทยปัจจุบัน

อักษรแบบนี้ได้มีการคิดตัวอักษรเพิ่มเติมให้ครบวรรคในภาษาบาลี เพื่อให้สะดวกในการเขียนเรื่องต่างๆ ทั้งทางโลกและทางธรรม โดยมีสาเหตุจากปัญหาความยุ่งยากในการจัดทำตัวพิมพ์อักษรธรรมลาวเพื่อเขียนเรื่องต่างๆ ทางศาสนา อักขรวีธีของอักษรลาวแบบนี้สะกดตามเค้าเดิมของภาษาอย่างเคร่งครัด มีการใช้ตัวสะกดตัวการันต์ เพื่อให้รู้ต้นเค้าของคำว่าเป็นคำภาษาลาวเดิมหรือคำภาษาต่างประเทศ เช่น คำภาษาบาลี-สันสกฤต ซึ่งคล้ายกับระบบการเขียนภาษาไทยในปัจจุบัน ระบบการเขียนแบบนี้เคยใช้ในสมัยที่ประเทศลาวยังไม่มีระบบการเขียนที่แน่นอน ขาดหลักการที่ชัดเจน ใช้ในสมัยที่ลาวยังเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศส จนถึงปี พ.ศ. 2491

2. แบบของท่านสมจีน ป. งิน

แบบนี้สะกดตามแบบที่ได้กำหนดในพระราชโองการ (พระราชบัญญัติ) เลขที่ 10 พ.ศ. 2491 ในรัชสมัยของพระเจ้าศรีสว่างวงศ์ ซึ่งได้บัญญัติขึ้นเพื่อกำหนดหลักการเขียนภาษาลาวให้มีความแน่นอนและชัดเจนขึ้นยิ่งขึ้น อักขรวิธีของระบบนี้ คือ สะกดคำตามเสียงอ่านแต่ยังคงรักษาเค้าเดิมของภาษาไว้ การสะกดการันต์ยังคงมีการใช้ แต่ได้เลิกใช้อักษรบางตัวลงจากแบบแรกเพื่อให้เขียนง่ายขึ้น ซึ่งคล้ายกับการเขียนภาษาไทยในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 อักษรลาวรูปแบบนี้ใช้อยู่ในช่วงปี พ.ศ. 2491-2518 คือ นับตั้งแต่ประเทศลาวได้รับเอกราชจากฝรั่งเศส จนถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ปัจจุบันยังมีคงการใช้อยู่ในกลุ่มคนลาวอพยพในต่างประเทศ

3. แบบของท่านพูมี วงวิจิด

อักขรวิธีแบบนี้สะกดตามเสียงอ่านเท่านั้น คือ อ่านออกเสียงอย่างไรให้สะกดอย่างนั้น เริ่มใช้ในเขตปลดปล่อยของขบวนการปะเทดลาวก่อน หลังเปลี่ยนแปลงการปกครองแล้ว รัฐบาล สปป.ลาว จึงได้ปรับปรุงเพิ่มเติมเพื่อให้อักษรลาวสามารถเขียนง่ายอ่านง่ายขึ้น แต่ก็ทำให้เกิดจุดอ่อนหลายอย่าง และทำให้ภาษาลาวเกิดปัญหาการขาดหลักการสะกดคำที่ชัดเจนขึ้นอีกครั้ง เช่น ได้มีการตัดตัวการันต์ ตัว ร หันลิ้น (ภาษาลาวเรียกว่า ร รถ) ออก ทำให้ไม่สามารถเขียนคำที่มาจากภาษาต่างประเทศและภาษาของชนเผ่าต่างๆ ได้ครบถ้วน อักษรลาวระบบนี้เริ่มใช้ตั้งแต่ลาวเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2518 จนถึงปัจจุบัน ปัจจุบันกระทรวงศึกษาธิการลาวได้บรรจุตัว ร หันลิ้นกลับมาใช้ใหม่ และมีการใช้ตัวการันต์สำหรับสะกดคำที่มาจากภาษาต่างประเทศ เช่นคำภาษาอังกฤษ ฝรั่งเศส ยกเว้นคำที่มาจากภาษาบาลี-สันสกฤต และคำลาวเดิม ยังสะกดตามเสียงอ่านอยู่เหมือนเดิม

ปัญหาของระบบอักษรลาวปัจจุบัน

ระบบการเขียนภาษาลาวในปัจจุบันยังขาดเอกภาพไม่มีมาตรฐานในการเขียนและการใช้คำศัพท์ เพราะยังไม่มีองค์กรที่มาควบคุมอย่างเป็นทางการ จึงมีลักษณะต่างคนต่างเขียนตามหลักการของตนเอง ทำให้เกิดความสับสนในการเขียนและการใช้คำศัพท์ ส่วนคนลาวที่อพยพไปอยู่ต่างประเทศหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองปี พ.ศ. 2518 ก็ยังมีการใช้ภาษาลาวตามแบบที่ 2 ในสมัยที่ยังเป็นราชอาณาจักรลาวอยู่เหมือนเดิม ทำให้เกิดความสับสนระหว่างคนลาวในประเทศและนอกประเทศ แม้รัฐบาลและประชาชนลาวเริ่มตระหนักถึงความสำคัญในข้างต้นก็ตาม แต่ก็ยังไม่มีมาตรการใดๆ ออกมาแก้ไขปัญหาอย่างชัดเจน แต่ในอนาคตคาดว่ารัฐบาล สปป.ลาว จะมีการจัดตั้งองค์กรออกมาควบคุมเพื่อให้ระบบการใช้ภาษาลาวเป็นมาตรฐานเดียวกัน

ลักษณะ

อักษรลาว มีพยัญชนะ 33 รูป 21 เสียง สระมี 28 รูป 27 เสียง มีเสียงวรรณยุกต์ 6 เสียงซึ่งขึ้นกับพื้นเสียงของพยัญชนะ ลักษณะของคำ (คำเป็น คำตาย) เครื่องหมายวรรณยุกต์ และความยาวของเสียงสระ การเขียนยึดสำเนียงเวียงจันทน์เป็นหลัก ไม่มีระบบการถอดเป็นอักษรโรมันที่แน่นอน นิยมใช้ระบบถ่ายเสียงของภาษาฝรั่งเศส

รูปพยัญชนะ

พยัญชนะลาวทั้ง 33 รูป แบ่งเป็นพยัญชนะโดด 27 ตัว (ภาษาลาวเรียกว่า "พยัญชนะเค้า" แปลว่า พยัญชนะต้น) และพยัญชนะควบอีก 6 ตัว ซึ่งมีดังต่อไปนี้

พยัญชนะโดด

รูปอักษรลาว	ชื่ออักษรในภาษาลาว	เทียบรูปอักษรไทย	หมายเหตุ
ກ	ก ไก่	ก
ຂ	ข ไข่	ข, ฃ
ຄ	ค ควาย	ค, ฅ, ฆ
ງ	ง งัว, ง งู	ง	งัว แปลว่า วัว ในภาษาไทยปัจจุบัน
ຈ	จ จอก	จ	จอก แปลว่า แก้วน้ำ
ສ	ส เสือ	ฉ, ศ, ษ, ส	คำเสียง ฉ ในภาษาไทย มักออกเสียงเป็น /ส/ ทุกแห่ง
ຊ	ซ ซ้าง	ช, ซ	คำเสียง ช ในภาษาไทย ภาษาลาวออกเสียงเป็น /ซ/ ทุกแห่ง
ຍ	ย ยุง	ญ, ย	เสียงของ ย ในที่นี้เป็นเสียงนาสิก /ญ/ แบบเดียวกับที่ปรากฏในภาคอีสานของไทย (บางครั้งถอดเป็นรูป ญ)
ດ	ด เด็ก	ฎ, ฑ (บางคำ),ด
ຕ	ต ตา	ฏ, ต
ຖ	ถ ถง	ฐ, ถ	ถง แปลว่า ย่าม รูปอักษรตัวนี้ บางคราวเขียนแบบหัวเข้า (คล้ายตัว ฤ) บางคราวก็เขียนหัวออก (คล้ายตัว ฦ และเลข 7 ในภาษาลาว)
ທ	ท ทุง	ฑ (บางคำ), ฒ, ท, ธ	ทุง แปลว่า ธง
ນ	น นก	ณ, น	ผู้เรียนอักษรลาวใหม่ๆ มักสับสนกับตัว ມ (ม แมว) เสมอ เนื่องจากมีลักษณะที่คล้ายกันมาก
ບ	บ แบ้	บ	แบ้ แปลว่า แพะ
ປ	ป ปา	ป	ปา ในที่นี้คือคำว่า ปลา ในภาษาไทย (ภาษาลาวแท้จะไม่มีเสียงควบกล้ำ)
ຜ	ผ เผิ้ง	ผ	เผิ้ง คือคำว่า ผึ้ง
ຝ	ฝ ฝน	ฝ
ພ	พ พู	พ, ภ	พู แปลว่า ภูเขา (ในภาษาไทยเขียนว่า ภู)
ຟ	ฟ ไฟ	ฟ
ມ	ม แมว	ม	ผู้เรียนอักษรลาวใหม่ๆ มักสับสนกับตัว ນ (น นก) เสมอ เนื่องจากมีลักษณะที่คล้ายกันมาก
ຢ	ย ยา	ย (บางคำ), อฺย	ย ตัวนี้ภาษาลาวจัดเป็นอักษรกลาง ออกเสียงแบบเดียวกับ ย ในภาษาไทย ใช้ในบางคำ เช่น "ຢຸດ" (หยุด) "ຢາກ" (อยาก) เป็นต้น
ຣ	ร ระคัง, ร รด, ร ไร, ร รีง	ร	ร ตัวนี้ปัจจุบันนิยมใช้เขียนคำที่มีที่มาจากภาษาต่างประเทศ มีชื่อเรียกหลายชื่อ ออกเสียงเหมือน ล ทั้งหมด ในการเขียนภาษาลาวโบราณ รูปอักษรนี้ยังใช้แทนเสียง ฮ ในคำที่ปัจจุบันเขียนด้วยตัวอักษร ฮ เฮือน
ລ	ล ลีง, ล โลด	ล	ลีง คือคำว่า ลิง ในภาษาลาวออกเสียงคำนี้ยาว จึงใช้สระอีแทน ปกติภาษาลาวใช้พยัญชนะนี้เขียนคำทุกคำที่ออกเสียง /ร/ หรือ /ล/ แต่เวลาอ่านออกเสียงอ่านเป็นเสียง /ล/ ทุกตัว
ວ	ว วี	ว	วี แปลว่า พัด
ຫ	ห ห่าน	ห
ອ	อ โอ	อ	โอ แปลว่า ขันน้ำ
ຮ	ฮ เฮือน	ฮ	เฮือน คือคำว่า เรือน ในภาษาไทย

พยัญชนะควบ

รูปอักษร	เทียบอักษรไทย	เสียง	หมายเหตุ
ຫງ	หง	/ง/
ຫຍ	หย	/ญ/	ระบบอักษรลาวเก่ามักใช้รูป ຫຽ
ຫນ, ໜ	หน	/น/	ปัจจุบันนิยมใช้รูป ໜ
ຫມ, ໝ	หม	/ม/	ปัจจุบันนิยมใช้รูป ໝ
ຫຣ	หร	/ร/
ຫລ, ຫຼ	หล	/ล/	รูปอักษรทั้งสองแบบนี้นิยมใช้ปะปนกันทั่วไป
ຫວ	หว	/ว/

รูปสระ

ະ สระ อะ  ັ ไม้กรรณ  ົ ไม้ตรง, ไม้กง າ สระ อา  ິ สระ อิ  ໍ นฤคหิต, สระ ออ

ຸ สระ อุ  ູ สระ อู ເ สระ เอ ໃ สระ ใอ ไม้ ม้วน ໄ สระ ใอ ไม้ มาย ໂ สระ โอ

ອ ตัวออ ຍ ตัวยอ ວ ตัววอ  ຼ ลอเฟื้อง ຽ ตัวเฟื้อง, ยอเฟื้อง, วิราม

อักษรลาวในระบบยูนิโค้ด

ช่วงรหัสอักษรลาวในระบบ ยูนิโค้ด อยู่ตั้งแต่ช่วงรหัส U+0E80 ถึง U+0EFF

อักษรลาว Unicode.org chart (PDF)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

A

B

C

D

E

F

U+0E8x

ກ

ຂ

ຄ

ງ

ຈ

ຊ

ຍ

U+0E9x

ດ

ຕ

ຖ

ທ

ນ

ບ

ປ

ຜ

ຝ

ພ

ຟ

U+0EAx

ມ

ຢ

ຣ

ລ

ວ

ສ

ຫ

ອ

ຮ

ຯ

U+0EBx

ະ

ັ

າ

ຳ

ິ

ີ

ຶ

ື

ຸ

ູ

ົ

ຼ

ຽ

U+0ECx

ເ

ແ

ໂ

ໃ

ໄ

ໆ

່

້

໊

໋

໌

ໍ

U+0EDx

໐

໑

໒

໓

໔

໕

໖

໗

໘

໙

ໜ

ໝ

ໞ

ໟ

U+0EEx

U+0EFx

อ้างอิง

• รูปและการออกเสียงของอักษรลาว (อังกฤษ)

แหล่งข้อมูลอื่น

• ชีวิตผู่ข้า (อัตชีวประวัติของข้าพเจ้า) โดย มหาสิลา วีระวงส์